La Xylotomotheca Italica fu ideata e realizzata dal prof. Adriano Fiori (1865-1950) : questa collezione di sezioni di legni italiani costituisce una preziosa testimonianza del lavoro di uno scienziato che ha dato contributi fondamentali alla conoscenza della flora e della vegetazione d’Italia.
Autore di una importantissima Flora Analitica d’Italia e di numerosi lavori sulla flora dell’Eritrea, Fiori ha pubblicato e distribuito a fascicoli, tra il 1905 e il 1927, la Flora Italica Exiccata, di cui la Xilotomotheca era parte integrante.
È composta da sezioni sottili longitudinali e trasversali (circa 0,1 mm di spessore) di parti di essenze legnose, realizzate dal Fiori stesso utilizzando un microtomo particolare di sua invenzione. All’opera collaborarono anche numerosi studiosi che gli inviarono materiale proveniente da ogni parte d’Italia.
La raccolta fu replicata in numerose copie, distribuite ad erbari e istituzioni universitarie allo scopo di contribuire alla diffusione delle conoscenze botaniche dell’epoca.
La collezione è stata restaurata con l’aiuto degli studenti del corso di Botanica Sistematica nel 1992, e in seguito sono state digitalizzate le immagini relative ai campioni presenti nella raccolta.
La Xylotomotheca Italica è esposta nelle apposite vetrine, insieme alle altre collezioni museologiche, al 3° piano dell’edificio Didattico del Dipartimento ChiBioFarAm, presso il polo Papardo.
La collezione comprende 144 campioni sui 215 che costituivano la serie e qui di seguito se ne allega l'elenco, con accanto il numero d'ordine della serie originale: Abies alba Mill. - 63 Abies douglasii Lindl. - 64 Abies excelsa Poir. - 62 Acacia melanoxylon R. Br. - 161 Acer pseudo-platanus L. - 17 Aesculus hippocastanum L. - 206 Ailanthus glandulosa Desf. - 130 Albizzia julibrissin Durazz. - 160 Alnus glutinosa Gaertn. - 32 Amorpha fruticosa L. - 5 Anagyris foetida L. - 116 Anthyllis barba-jovis L. - 36 Arbutus unedo L. - 55 Artemisia arborescens L. - 60 Buxus sempervirens L. - 167 Calycotome infesta Guss. - 37 Carpinus betulus L. - 11 Castanea sativa Mill. - 3 Cedrus libanotica Lk. - 172 Celtis australis L. - 142 Ceratonia siliqua L. - 49 Cercis siliquastrum L. - 144 Cistus albidus L. - 90 Cistus incanus L. - 35 Cistus salvifolius L. - 4 Colutea arborescens L. - 6 Coriaria myrtifolia L. - 108 Cornus mas L. - 77 Cornus sanguinea L. - 146 Crataegus oxyacantha L. - 94 Cupressus macrocarpa Hartw. - 171 Cupressus sempervirens L. - 135 Cytisus monspessulanus L. - 185 Cytisus nigricans L. - 95 Cytisus scoparius Lk. - 129 Ephedra fragilis Desf. - 46 Erica arborea L. - 149 Erica arborea L. - 53 Erica scoparia L. - 54 Euphorbia dendroides L. - 52 Fagus silvatica L. - 104 Ficus carica L. 88 bis. Fraxinus excelsior L. - 189 Fraxinus ornus L. - 109 Genista radiata Scop. - 30 Gymnocladus canadensis Lam. - 162 Gynkgo biloba L. - 132 Hedera helix L. - 145 Helianthemum halimifolium Pers. - 27 Helichrysum italicum G. Don. - 70 Ilex aquifolium L. - 97 Inula viscosa Ait. - 150 Juglans regia L. - 112 Juniperus macrocarpa S.et S. - 43 Juniperus oxicedrus L. - 42 Juniperus phoenicea L. - 44 Juniperus virginiana L. - 151 Larix decidua Mill. - 194 Larix decidua Mill. - 61 Laurus nobilis L. - 115 Laurus nobilis L. - 153 Lavatera olbia L. - 119 Ligustrum vulgare L. - 208 Liriodendron tulipifera L. - 154 Lycium europaeum L. - 56 Magnolia grandiflora L. - 198 Mespilus germanica L. - 73 Morus alba L. - 143 Myrtus communis L. - 76 Nerium oleander L. - 120 Olea europaea var. sativa Hoffmgg. - 80 Ostrya carpinifolia Scop. - 2 Paliurus spina Christi Mill. - 188 Phillyrea angustifolia L. - 99 Phlomis fruticosa L. - 58 Picea excelsa Lk. - 152 Pinus cembra L. - 121 Pinus excelsa Wall. - 193 Pinus halepensis Mill. - 71 Pinus laricio Poir. - 111 Pinus mugo Turra - 192 Pinus nigra Arnold - 21 Pinus pinaster Sol. - 134 Pinus pinea L. - 133 Pinus silvestris L. - 191 Pinus silvestris L. - 72 Pirus amygdaliformis Vill. - 74 Pirus aucuparia Ehrh. - 75 Pirus communis L. var. sativa DC. - 157 Pirus cydonia I. 155 Pirus domestica Ehrh. - 158 Pirus malus L. var dasyphylla B. et F. - 156 Pirus torminalis Ehrh. - 29 Pistacia lentiscus L. - 51 Platanus occidentalis L. - 141 Populus alba L. - 137 Populus nigra L. - 125 Populus nigra L. var. italica (Dur) - 136 Populus tremula L. - 22 Prunus avium L. - 128 Prunus avium L. - 199 Prunus communis Arc. - 183 Prunus mirobalana Lois var.pissardi (Carr.) - 184 Prunus persica Stok. - ...... Prunus spinosa L. - 91 Quercus cerris L. - 23 Quercus ilex L. - 140 Quercus lanuginosa Lam. - 139 Quercus macedonica A. DC. - 127 Quercus morisii Borzì - 113 Quercus pedunculata Ehrh. - 126 Quercus pedunculata Ehrh. 138 bis Quercus sessiliflora Salish. - 84 Quercus suber L. - 196 Quercus suber L. - 25 Rhamnus alaternus L. - 50 Rhamnus saxatilis L. - 38 Rhododendron ferrugineum L. 8bis Rhus cotinus L. - 207 Robinia pseudo-acacia L. - 96 Rosa canina L. - 93 Rosmarinus officinalis L. - 210 Rumex lunaria L. - 48 Salix caprea L. - 1 Salix daphnoides Vill. - 47 Salix incana Schrank - 123 Salix pedicellata Desf. - 124 Sambucus nigra L. - 100 Sambucus racemosa L. - 110 Scabiosa cretica L. - 59 Sequoia gigantea Lindl - 174 Solanum sodomaeum L. - 57 Sophora japonica L. - 163 Spartium junceum L. - 187 Syringa vulgaris L. - 209 Tamarix africana Poir. - 89 Taxodium distichum Rich. - 195 Taxus baccata L. - 131 Tilia americana L. - 148 Tilia vulgaris Hayne - 107 Ulex europaeus L. - 203 Ulmus campestris L. - 114 Viscum album L. - 34 Vitis vinifera L. - 147 Wistaria floribunda DC. - 204